Το τέλος της Εποχής του Χαλκού στο Αιγαίο σημαδεύτηκε από βαθιά οικονομική και πολιτιστική κρίση. Ο πληθυσμός συρρικνώθηκε (όπως συνάγεται από τη δραματική μείωση των αρχαιολογικών θέσεων από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στην Πρωτογεωμετρική περίοδο), η κατοίκηση περιορίστηκε σε μικρούς οικισμούς, η γραφή σταμάτησε να χρησιμοποιείται και η τέχνη εγινε χρηστική. Οι κοινωνίες του Αιγαίου πέρασαν μια μακρά περίοδο εσωστρέφειας, που ίσως συνδέεται και με φαινόμενα πληθυσμιακών μετακινήσεων, όπως η λεγόμενη «κάθοδος των Δωριέων».
Ωστόσο από τον 9ο αι. π.Χ. ξεκίνησε μια νέα φάση οικονομικής και πνευματικής άνθισης. Το θαλάσσιο εμπόριο αναζωογονήθηκε φέρνοντας πλούτο και ιδέες στο Αιγαίο. Νέα υλικά και τεχνικές εισήχθησαν από την Ανατολή, ενώ γύρω στο 800 π.Χ. Ευβοείς έμποροι υιοθέτησαν την αλφαβητική γραφή από τους Φοίνικες και την προσάρμοσαν στις φωνητικές ανάγκες της ελληνικής γλώσσας.
Ο πληθυσμός άρχισε να αυξάνεται και να συγκεντρώνεται σε αστικά κέντρα. Την περίοδο αυτή κάνει την εμφάνισή του ο θεσμός της ελληνικής πόλης. Την ίδια περίοδο ιδρύονται τα μεγάλα εξωαστικά ιερά, που αργότερα θα αποκτήσουν πανελλήνιο χαρακτήρα (π.χ. Ολυμπία). Τον 8ο αι. π.Χ. ξεκινά και η ίδρυση ελληνικών αποικιών στη Δύση (Κεντρική και Κάτω Ιταλία, Σικελία), πιθανότατα ως αποτέλεσμα υπερπληθυσμού και της αναζήτησης νέων οικονομικών πόρων.
| 11ος αι. π.Χ. | Διάδοση της τεχνολογίας του σιδήρου για την κατασκευή εργαλείων και όπλων |
| 10ος αι. π.Χ. | Συμβατική χρονολογία για τον λεγόμενο «Α’ Ιωνικό αποικισμό» |
| 9ος αι. π.Χ. | Αναζωογόνηση του θαλάσσιου εμπορίου με την ανατολική Μεσόγειο |
| 776 π.Χ. | Συμβατική ημερομηνία για την έναξη των Ολυμπιακών Αγώνων |
| περ. 770 π.Χ. | ‘Εναρξη ελληνικού αποικισμού στην κεντρική Μεσόγειο («Β’ αποικισμός») |
| περ. 750 π.Χ. | ‘Εναρξη ελληνικού αποικισμού στην κεντρική Μεσόγειο («Β’ αποικισμός») |
| 8ος αι. π.Χ. | Σύνθεση ομηρικών επών |
