Εικόνα με προτομές των δώδεκα αποστόλων

Οι προτομές των δώδεκα αποστόλων παριστάνονται σε τρεις οριζόντιες σειρές: επάνω οι άγιοι Λουκάς, Πέτρος, Παύλος και Ιωάννης ο Θεολόγος, στη δεύ­τερη οι άγιοι Ανδρέας, Μάρκος, Ματθαίος και Σίμων και στην τρίτη σειρά οι άγιοι Φίλιππος, Βαρθολο­μαίος, Ιάκωβος (του Ζεβεδαίου) και Θωμάς. Έχουν διαφορετικές στάσεις με ελαφρές αποκλίσεις από τη μετωπικότητα, που είναι ωστόσο σύμμετρες στην ε­πάνω και στην κάτω σειρά. Επάνω οι πρώτοι από­στολοι Πέτρος και Παύλος τοποθετούνται συγκλί­νοντες στο κέντρο, ενώ κάτω, σε όμοια θέση και στάση τοποθετούνται οι απόστολοι Βαρθολομαίος και Ιάκωβος. Στη μεσαία σειρά μετωπικός προβάλ­λει ο ευαγγελιστής Ματθαίος, τον οποίο πλαισιώ­νουν ο ευαγγελιστής Μάρκος και ο Σίμων, ενώ και ο απόστολος Ανδρέας στα αριστερά απεικονίζεται με­τωπικός.

Ανάλογη διάταξη προτομών αποστόλων συνα­ντούμε σε φύλλο Βυζαντινού χειρόγραφου του 12ου αιώνα επίσης στο Μουσείο Κανελλοπούλου, ενώ οι στάσεις και η διάταξή τους προσεγ­γίζει περισσότερο απεικονίσεις τους σε αποστολικά επιστυλίων τέμπλου, γνωστά από τα μέσα του 16ου αιώνα, όπως του Θεοφάνη στη μονή Μεγίστης Λαύ­ρας, αλλά και άλλων ζωγράφων, όπως το αποδιδό­μενο στο ζωγράφο Αντώνιο στις μονές Ξενοφώντος και Αγίου Παύλου. Πρόσθετες τεχνοτροπικές ομοιότητες διαπιστώνονται στα αποστολικά του Μιχαήλ Δαμασκηνού στην Κέρκυρα αλλά και σε άλλες εικόνες που αποδίδονται στον ίδιο ζωγράφο.

Οι μορφές ζωγραφίζονται σε ποικιλία στάσεων που αποκλίνουν από την αυστηρά μετωπική ή σε τρία τέταρτα θέση, όπως και στις εικόνες του Δαμα­σκηνού. Το ευγενές ήθος και οι εκφράσεις, που δια­πνέονται από έναν αέρα μελαγχολίας, αποδίδονται όπως και στις εικόνες του Δαμασκηνού, με μαλακό πλάσιμο των χαρακτηριστικών του προσώπου, με λείες στρογγυλεμένες επιφάνειες που προβάλλουν με φωτεινούς όγκους στα ζυγωματικά, ενώ λευκές μικρές και ανάλαφρες πινελιές φωτίζουν τις ακμές. Για όλους τους παραπάνω λόγους η εικόνα μπορεί βάσιμα να αποδοθεί στον κύκλο του μεγάλου αυτού κρητικού ζωγράφου.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Χατζηδάκη Ν. 2007. Λήμμα καταλόγου αρ. 164, στο Σκαμπαβίας Κ. – Χατζηδάκη Ν. (επιμ.), Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή, Αθήνα, 290-291.