Μελανόμορφος Νικοσθενικός αμφορέας

Ο αμφορέας αυτός του Μουσείου Κανελλοπούλου έχει το χαρακτηριστικό σχήμα των αμφορέων του εργαστηρίου του αγγειοπλάστη Νικοσθένη. Ανάγλυφοι δακτύλιοι τονίζουν τις ζώνες του αγγείου: τη βάση του λαιμού, τη βάση τον ώμου, την ανώτερη ζώνη του σώματος, καθώς και τη γένεση του ποδιού. Το μεγαλύτερο μέρος του σώματος του αγγείου και του ώμο καταλαμβάνει ενιαία Διονυσιακή σκηνή. Σε κάθε όψη του αγγείου απεικονίζονται δύο γυμνοί Σάτυροι και μία Μαινάδα σε ζωηρές χορευτικές κινήσεις. Στη μία όψη ανάμεσα στον αριστερό Σάτυρο και τη Μαινάδα, κληματίδες με φύλλα και καρπούς αμπέλου γεμίζουν το βάθος και προσδίδουν εορταστική ατμόσφαιρα στη σκηνή. Στην άλλη όψη στη θέση των κληματίδων εικονίζεται αίγα με ανορθωμένα τα μπροστινά της πόδια και γυρισμένο προς τα πίσω το κεφάλι. Από μία αίγα εικονίζεται και κάτω από τις λαβές. Κάτω από τη μία λαβή σώζεται γραπτή η επιγραφή ΝΙΚΟΣΘΕΝΕΣ ΕΠΟΙΕΣΕΝ. Οι μορφές πατούν σε συνεχή μελανή ταινία. Στη βάση του αγγείου ακτινωτό κόσμημα.

Στο λαιμό αντίστοιχη παράσταση  με μορφές μικρότερων διαστάσεων. Σε κάθε όψη δύο Σάτυροι ορχούμενοι πλαισιώνουν μια Μαινάδα. Ένας κάνθαρος εικονίζεται δίπλα στα πόδια των Μαινάδων. Οι Μαινάδες φορούν ποδήρεις απτύχωτους χιτώνες, ζωσμένους στη μέση, δίχρωμους. Με λευκό επίθετο χρώμα αποδίδονται οι γυμνές γυναικείες σάρκες. Ερυθρό χρώμα έχει χρησιμοποιηθεί στην κόμη και τα γένεια των Σατύρων. Οι ανατομικές λεπτομέρειες των μορφών, των προσώπων, των ζώων, καθώς και οι λεπτομέρειες των ενδυμάτων αποδίδονται με βαθιές εγχαράξεις. Στις λαβές τον αγγείου εικονίζεται από ένας πολεμιστής. Στη μία λαβή ο πολεμιστής φορά κοντό λευκό χιτώνα, θώρακα οι λεπτομέρειες του οποίου δηλώνονται με εγχαράξεις, περικνημίδες και δύο κράνη το ένα πάνω στο άλλο, δηλώνοντας έτσι τη νίκη του επί του αντιπάλου του, το κράνος του οποίου απέκτησε ως λάφυρο. Στη δεύτερη λαβή ο πολεμιστής σώζεται από την οσφύ και κάτω. Το εσωτερικό του χείλους τον αγγείου καταλαμβάνεται από ζώνη γραπτών αντιθετικών δακρόσχημων φύλλων.

Ο χαρακτήρας της παράστασης, η δομή των κινημένων μορφών και οι λεπτομέρειες σε αυτές, δείχνουν ότι πρόκειται για έργο του Ζωγράφου Ν που διακόσμησε τους περισσότερους Νικοσθένειους αμφορείς.

Ο τύπος της κύριας ενιαίας διακόσμησης η οποία καταλαμβάνει περισσότερες από μία ζώνες του αγγείου, θυμίζει τους Νικοσθένειους αμφορείς  τον Λούβρου: αμφορέας με παράσταση  πολεμιστή  με ιππαλεκτριώνα, αμφορέας με παράσταση Διονυσιακού Θιάσου και αμφορέας με παράσταση φτερωτής γυναικείας μορφής, οι οποίοι αποδίδονται στον ίδιο ζωγράφο.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Σαραγά Ν. 2006. Λήμμα καταλόγου αρ. 54, στο Χωρέμη-Σπετσιέρη Α. – Ζαρκάδας Α. (επιμ.), Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Αρχαία Τέχνη, Αθήνα, 86-89.