Επιγονάτιο με τον Ευαγγελισμό

Την παράσταση πλαισιώνει πλατιά ταινία κοσμούμενη από τρία μεγάλα ασημένια άνθη σε κάθε πλευρά, τα οποία στηρίζουν και περιβάλλουν χρυσοί φυλλό­μορφοι μίσχοι. Στις τέσσερις γωνίες, μέσα σε στρογγυλά μετάλλια που περιβάλλονται από ψιλά μαργαριταράκια, έχουν κεντηθεί τα σύμβολα των τεσσά­ρων ευαγγελιστών.

Στο κέντρο του επιγονατίου, μέσα σε κυκλοτερές μετάλλιο που επίσης περιβάλλεται από μικρά μαρ­γαριτάρια, παριστάνεται ο Ευαγγελισμός στον συνή­θη εικονογραφικό τύπο που επικράτησε από τον 15ο αιώνα, με τον Γαβριήλ και την Παναγία ορθί­ους, μπροστά από ψηλά κτίρια που τα ενώνει ένας τοίχος. Στο μέσον του τοίχου μια κλειστή πύλη με σταυρό στο άνω μέρος, σύμβολο πιθανώς της αει­παρθενίας της Θεοτόκου. Το δάπεδο όπου πατούν οι μορφές έχει τετράγωνες πλάκες, αποδοσμένες σε αρκετά ορθή προοπτική. Ο κάμπος της παραστάσε­ως, το δάπεδο, το ιμάτιο του Γαβριήλ, το μαφόριο της Παναγίας, ο θρόνος όπου καθόταν και το υπο­πόδιό του έχουν κεντηθεί με χρυσά νήματα, ενώ οι φτερούγες του αρχαγγέλου, οι χιτώνες των δύο μορφών και τα κτίρια με αργυρά. Τα γυμνά μέρη των μορφών είναι κεντημένα με χρωματιστά νήματα. Οι φωτοστέφανοι, τα περιγράμματα των κτιρίων και η πύλη, καθώς και λεπτομέρειες του θρόνου και του υποποδίου περιγράφονται από μαργαριταράκια. ‘Έξω από το κεντρικό μετάλλιο, ένας δεύτερος άνθινος διάκοσμος με αργυρά άνθη και χρυσά φύλλα, και στις τέσσερις γωνίες χρυσοί καλυκόσχημοι ρόδακες. Μέσα στους δύο πλαγίους και στον άνω εικονίζονται οι προφήτες Δαβίδ, Σολομών και Αββακούμ. Στον τέταρτο, κάτω, ένα πτηνό (περιστέρι;). Από τις ά­κρες του επιγονατίου κρέμονται χρυσοί θύσανοι.

Ο πλούσιος άνθινος διάκοσμος με τη φυσιοκρατι­κή απόδοση και οι εμφανείς δυτικές επιρροές στον προοπτική (π.χ. το πλακόστρωτο), αλλά και τα χαρα­κτηριστικά των προσώπων, μιας οδηγούν στο ώριμο μπαρόκ του 18ου αιώνα. Πολλές ομοιότητες με το ε­πιγονάτιο αυτό, αλλά σε κάπως αυστηρότερο ύφος, παρουσιάζουν ένα επιγονάτιο και ένα ζεύγος επιμα­νικίων που φυλάσσονται στη μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου. Είναι έργα της κεντήτριας Ευσεβίας από την Κωνσταντινούπολη και χρο­νολογούνται στο 1734. Περισσότερες ομοιότητες, ι­δίως στη διακοσμητική διάθεση, συναντούμε σε ένα ζεύγος επιμανικίων με τη Γέννηση και τη Βάπτιση που φυλάσσονται στη Μονή Σίμωνος Πέτρας τον Αγίου Όρους και έχουν αποδοθεί σε κωνσταντινου­πολίτικο εργαστήριο του δευτέρου μισού του 18ου αιώνα (Σιμωνόπετρα 1991, σ. 217-218, εικ. 140, 142).

Κ. Σκαμπαβίας