Χάλκινο έμβολο πλοίου

Το έμβολο με τη μεταλλική ενίσχυσή του υπήρξε ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών πολεμικών πλοίων και είχε τη μορφή συνήθως κεφαλής κερασφόρου κριού (πρβλ. το ομώνυμο πολιορκητικό μηχάνημα των αρχαίων), κεφαλής κάπρου (στα πλοία των Σαμίων) ή ήταν απλά οδοντωτό (βλ. χάλκινο έμβολο του Μουσείου Πειραιά, Στάϊνχάουερ 2001, 36-38, 399). Το μικρό έμβολο του Μουσείου Κανελλοπούλου με τη μορφή θαλασσινού ζώου (σκυλόψαρου), εάν αποκλεισθεί η πιθανότητα να ανήκε σε αναθηματικό πλοίο ή να πρόκειται για προέμβολο, θα πρέπει να αποδοθεί σε πραγματικό πολεμικό πλοίο, μικρών όμως διαστάσεων.

Ο τύπος τον μικρού και ευέλικτού πολεμικού πλοίου, η λέμβος των ελληνιστικών χρόνων, έγινε γνωστός ως «λιβυρνίς» των ρωμαϊκών χρόνων. Παρόμοιος τύπος ελαφρού πλοίου υπήρξε η «πρίστις», πού πήρε το όνομα της από το θαλασσινό κήτος πρίστις (είδος σκυλόψαρου), έφερε έμβολο και ίσως υπήρξε η ναυαρχίδα στολίσκου λέμβων στις ναυτικές επιχειρήσεις στο Ιόνιο και το Αιγαίο του 3ου και 2ου αι. π.Χ. Η χρήση του τύπου αυτού του πλοίου φαίνεται ότι υπήρξε βραχύβια και ίσως σε αυτό προσαρμοζόταν έμβολο, όπως αυτό του Μουσείου Κανελλοπούλου.

Π. Γ. Καλλιγάς