Φύλλο τετραευαγγέλου

Το φύλλο προέρχεται από το τετραευάγγελο αριθ. 8 της μονής Διονυσίου στο Άγιον ‘Ορος, έργο κωνσταντινουπολίτικου εργαστηρίου, το οποίο φέρει τη χρονολογία 1133. Χρησίμευε ως προμετωπίδα των Πράξεων των Αποστόλων.

Τέσσερις κάθετες και πέντε οριζόντιες ταινίες ορίζουν δώδεκα ορθογώνια διάχωρα με χρυσό κάμπο, σε τέσσερις καθ’ ύψος σειρές. Οι ταινίες είναι σε έντονο κόκκινο χρώμα και στο μισό τους πάχος φέρουν διάκοσμο από φύλλα άκανθας. Στο χρυσό του κάμπου έχουν χαραχθεί κυκλικά μετάλλια και μέσα σε αυτά έχουν ζωγραφισθεί οι προτομές επτά αποστόλων, των τεσσάρων ευαγγελιστών και του αποστόλου Παύλου (ο οποίος δεν συμπεριλαμβάνεται στους Δώδεκα). Επειδή το φύλλο ήταν η προμετωπίδα των Πράξεων των Αποστόλων, η προτομή του Λουκά, που ήταν ο συγγραφέας τους, έχει τοποθετηθεί σε εξέχουσα θέση, στην πρώτη σειρά, μετά τις προτομές του Πέτρου και του Παύλου. Όλες οι μορφές απεικονίζονται σε στροφή τριών τετάρτων. Οι μεν της αριστερές για τον θεατή στήλης προς τα δεξιά, οι δε της κεντρικής και της δεξιάς προς τα αριστερά. Οι απόστολοι ευλογούν με το δεξιό χέρι (με διάφορες παραλλαγές στη χειρονομία της ευλογίας για να αποφεύγεται η μονοτονία) και κρατούν κλειστό ειλητάριο με το αριστερό. Οι τέσσερις ευαγγελιστές και ο Παύλος κρατούν κλειστό κώδικα με πλούσια στάχωση.

Η ευγένεια στην έκφραση των προσώπων και η λεπτότητα στην εκτέλεση των μορφών θυμίζουν κλασικίζοντα έργα της μακεδονικής αναγέννησης. Η ίδια κλασικίζουσα τάση μπορεί να ανιχνευθεί και στα φύλλα άκανθας που κοσμούν τις διαχωριστικές ταινίες.

Ως γνωστόν, η αυγοτέμπερα με την οποία ζωγραφίζονται οι μικρογραφίες στα χειρόγραφα, γίνεται με το ασπράδι μόνον του αυγού.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
Σκαμπαβίας Κ. 2007. Λήμμα καταλόγου αρ. 101, στο Σκαμπαβίας Κ. – Χατζηδάκη Ν. (επιμ.), Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου. Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Συλλογή, Αθήνα, 108-109.