Ο Χριστός εικονίζεται νεκρός, όρθιος μέσα σε σαρκοφάγο από ρόδινο μάρμαρο, μέχρι την οσφύ. Έχει τα χέρια σταυρωμένα μπροστά και το κεφάλι ελαφρά γερμένο προς τον δεξιό τον ώμο. Τα μάτια του είναι κλειστά, το στόμα μισάνοιχτο. Τα πλούσια σκουροκάστανα μαλλιά του πέφτουν κυματιστά στους ώμους. Στην πλευρά και τα χέρια ο τύπος της λόγχης και των ήλων αποδίδεται με μαύρα στίγματα που τα περιβάλλει το ξεραμένο αίμα. Φορεί μόνον ένα λευκό περίζωνα. Τα χέρια είναι ιδιαίτερα ισχνά. Ένας απλός εγχάρακτος κύκλος σχηματίζει τον φωτοστέφανο. Πίσω από τον Χριστό διαγράφονται οι κεραίες του Σταυρού. Στην κάθετη, ψηλά, επάνω σε λεπτό μικρό κοντάρι, ένα ελισσόμενο ειλητάριο που σώζει ελάχιστα ίχνη επιγραφής. Σταυρός και σαρκοφάγος έχουν αποδοθεί με ορθή προοπτική στις κεραίες του Σταυρού έχουν ζωγραφισθεί και τα νερά του ξύλου.
Το κατεξοχήν εικονογραφικό αυτό θέμα του Πάθους, γνωστό στο Βυζάντιο ήδη από τον 12ο αιώνα, γνώρισε σημαντική διάδοση στην Ιταλία του Trecento (Belting 1981, σ. 142 κ.ε.). Σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα, όπως ιδίως είχαν διαμορφωθεί στη Φλωρεντία και τη Βενετία, το θέμα διαπλάθεται και πάλι από τους κρητικούς ζωγράφους του 15ου αιώνα.
ΠερισσότεραΣτη συγκεκριμένη εικόνα η ορθή προοπτική απόδοση της σαρκοφάγου και του Σταυρού, το μισάνοιχτο στόμα του Χριστού και το ελισσόμενο ειλητάριο είναι στοιχεία καθαρά υστερογοτθικής εμπνεύσεως.
Αξιοσημείωτα είναι η διαμόρφωση του σώματος, ο μελιχρός φωτισμός, με τον οποίο αποδίδεται το απαλό μονόχρωμο πλάσιμο, και η λεπτομερέστατη σχεδίαση της κόμης και των νερών τον ξύλου του Σταυρού. Όλα αυτά είναι χαρακτηριστικά της μικρογραφικής τεχνοτροπίας του κρητικού ζωγράφου Νικολάου Τζαφούρη (μνείες 1487-1500), στον οποίο θα πρέπει ανεπιφύλακτα και να προσγραφεί. Πανομοιότυπος είναι ο Χριστός στο γνωστό υπογεγραμμένο έργο του Τζαφούρη, που βρίσκεται στο Μουσείο της Βιέννης (Έλληνες ζωγράφοι 1987, σ. 292, αριθ. 1, εικ. 162). Δύο άλλες παρόμοιες εικόνες, ανυπόγραφες, φυλάσσονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών και στη μονή Ζωοδόχου Πηγής στην Πάτμο, και αποδίδονται στον ίδιο ζωγράφο -της Πάτμου με μεγαλύτερη πιθανότητα (Βλ. Affreschi e icone 1986, αριθ. 63 -Μ. Chatzidakis, αριθ. 64 -Μ. Acheimastou-Potamianou). Η Παράσταση στην εικόνα του Μουσείου Κανελλοπούλου είναι η πιο λιτή από όλες τις άλλες (ακόσμητη σαρκοφάγος και φωτοστέφανος, απουσία των συμβόλων του Πάθους πλην του Σταυρού) και γι’ αυτό, ίσως, η πιο δραματική.
Κ. Σκαμπαβίας
